สทฺธมฺมปกาสินี นาม ปฏิสมฺภิทามคฺคฏฺฐกถา มหาวคฺเค ญาณวณฺณนา

รหัสเอกสาร

BIA-P.1.2/87 กล่อง 13

ชื่อเรื่อง

สทฺธมฺมปกาสินี นาม ปฏิสมฺภิทามคฺคฏฺฐกถา มหาวคฺเค ญาณวณฺณนา

ขอบเขตและเนื้อหาเอกสาร

อรรถกถาบาลี เล่ม 47 สัทธัมมปกาสินี

สัทธัมมปกาสินี เป็นคัมภีร์อรรถกถสัทธัมมปกาสินี เป็นคัมภีร์อรรถกถาปฏิสัมภิทามรรค ในขุททกนิกาย พระสุตตันตปิฎก แบ่งเป็น 2 ภาค อธิบายความในปฏิสัมภิทามรรคทั้งหมด เป็นผลงานของพระมหานามะแต่งตามคำอาราธนาของมหานามอุบาสก ทั้งนี้ ชื่อคัมภีร์มีความหมายว่า อรรถกถาที่ประกาศพระสัทธรรมให้แจ่มแจ้ง ให้รู้ชัด เป็นคำอธิบายขยายความคัมภีร์ปฏิสัมภิทามรรคให้แจ่มแจ้งชัดเจนนั่นเอง

เนื้อเรื่องเริ่มต้นด้วยคัมถารัมภกถา คือคำเริ่มคัมภีร์ และต่อมาพรรณนาความในปฏิสัมภิทามรรคปกรณ์ไว้อย่างละเอียด ซึ่งแบ่งออกเป็น 3 หมวด คือ 1. มหาวรรค คือหมวดขนาดใหญ่, 2. มัชฌิมวรรค คือหมวดขนาดกลาง หรือเรียกว่า ยุคนันธวรรค และ 3. จุลวรรค คือหมวดเล็ก หรือเรียกว่า ปัญญาวรรค และได้มีคำลงท้ายที่เรียกว่า นิคมกถา

เนื้อหาหลักของสัทธัมมปกาสินี เป็นการขยายความข้อธรรมที่พระสารีบุตรได้แสดงไว้ในปฏิสัมภิทามรรคอย่างละเอียดพิสดารยิ่งขึ้น มีการอธิบายลักษณะของขันธ์ 5 และลักษณะธรรมต่างๆ มีการอธิบายแนวทาง กระบวนการ หรือมรรค และผลแห่งการปฏิบัติธรรมโดยละเอียด เช่นการอธิบายลักษณะของสุขโสมนัสว่า เกิดขึ้นเพราะอาศัยทุกข์ คือ ความยินดีในทุกข์ ความไม่เที่ยงแห่งทุกข์ความแปรปรวน เป็นธรรมดาแห่งทุกข์ คือ โทษแห่งทุกข์ การนำออกซึ่งฉันทราคะการละฉันทราคะในทุกข์ คือ อุบายเครื่องสลัดออกแห่งทุกข์ นิพพานนั้นแล คือ อุบายเครื่องสลัดออกแห่งทุกข์ (อรรถกถาสัจนิทเทส)

ตัวอย่างการอธิบายหลักธรรมและการปฏิบัติธรรมและผลของการปฏิบัติธรรมเช่น การอธิบายถึงลักษณะของศีลว่า มีความสะอาดเป็นปัจจุปัฏฐาน มีหิริ และโอตตัปปะ เป็นปทัฏฐาน (อรรถกถาสีลมยญาณุทเทส) มีการอธิบายว่า เจโตปริยญาณ คือญาณในการกำหนดด้วยใจ ด้วยการแผ่ไป (อรรถกถาเจโตปริยญาณุทเทส) การอธิบายลักษณะของวิปัสสนูปกิเลส ว่ามี 10 ประการ คือโอภาส - แสงสว่าง, ญาณ - ความรู้, ปีติ - ความอิ่มใจ, ปัสสัทธิ - ความสงบ, สุข - ความสุข, อธิโมกข์ - ความน้อมใจเชื่อ, ปัคคหะ - ความเพียร, อุปัฏฐาน - ความตั้งมั่น, อุเบกขา - ความวางเฉย และนิกันติ - ความใคร่ เป็นต้น

โดยสังเขปแล้ว สัทธัมมปกาสินีเป็นดั่งคู่มือในการปฏิบัติตามมรรคอันสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงค้นพบ และพระสารีบุตรอัครสาวกได้รวบรวม และพรรณนาไว้อย่างเป็นระบบ นับเป็นวรรณกรรมเชิงอรรถาธิบายแนวทางปฏิบัติทางศาสนาที่ล้ำค่ายิ่ง สำหรับผู้แสวงหาหนทางหลุดพ้นตามคำสอนของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

พิมพ์ครั้งที่ [พ.ศ. 2465]

[1] - [499]

หมายเหตุ

อรรถกถาบาลี เล่ม 47 สัทธัมมปกาสินี ปฏิสัมภิทามรรค มหาวรรค

วันที่สร้างเอกสาร

พ.ศ. 2465

ช่วงชั้นคำอธิบายเอกสาร

Item

ขนาดและสื่อของเอกสาร

สิ่งพิมพ์บนกระดาษ ปกอ่อน จำนวน 499 หน้า

ข้อมูลอื่น ๆ

สทฺธมฺมปกาสินี นาม ปฏิสมฺภิทามคฺคฏฺฐกถา มหาวคฺเค ญาณวณฺณนา

สุมนนาคตฺเถเรน เทวสุธินา โสธิตา

๒๔๖๕ พุทฺธสเก มุทฺทิตา ปฐเม วาเร

สฺยามรฏฺฐสฺส ราชธานิยํ มหามกุฏราชวิทฺยาลเยน ปกาสิตา ๒๔๖๕

กรุงเทพฯ โรงพิมพ์พาณิชศุภผล ถนนสามเพ็ง

หัวเรื่อง

สัทธัมมปกาสินี, อรรถกถาปฏิสัมภิทามรรค

คำสำคัญ

สัทธัมมปกาสินี, อรรถกถาปฏิสัมภิทามรรค

สิ่งพิมพ์รวบรวม